- Αλικαρνασσός
- I
Αρχαία πόλη και λιμάνι της Καρίας, στη θέση της σημερινής μικρής τουρκικής πόλης Μπουντρούμ. Την ίδρυσαν Έλληνες, σύμφωνα με την παράδοση Τροιζήνιοι, γύρω στο 1000 π.Χ. Από τον 6o έως τον 3o αι. π.Χ. είχε νομισματοκοπείο, δείγμα μεγάλης εμπορικής ακμής, και ήταν η σημαντικότερη πόλη της δωρικής Εξάπολης, που ήταν πατρίδα του Ηροδότου και του ιστορικού Διονυσίου του Αλικαρνασσέα. Έλαβε μέρος στην εκστρατεία του Ξέρξη εναντίον της Ελλάδας (480 π.Χ.) με πέντε τριήρεις και επικεφαλής τη βασίλισσα Αρτεμισία, που διακρίθηκε για το θάρρος και τις σωστές της απόψεις στα πολεμικά συμβούλια του Ξέρξη. Στη μεγαλύτερη ακμή της έφτασε κατά την περίοδο του βασιλιά Μαυσώλου (377-353),του οποίου ο τάφος (που πιθανώς να θεμελίωσε ο ίδιος, αλλά ολοκλήρωσε την κατασκευή του η σύζυγος και αδελφή του Αρτεμισία) ήταν τόσο μεγαλοπρεπής, ώστε η λέξη μαυσωλείο κατέληξε να δηλώνει οποιοδήποτε μεγαλοπρεπές ταφικό μνημείο. Ο Μέγας Αλέξανδρος κατέλαβε την Α. και την πυρπόλησε (333 π.Χ.) ύστερα από μακρά πολιορκία. Έπειτα η πόλη πέρασε στην εξουσία των Πτολεμαίων της Αιγύπτου και των Ρωμαίων και σιγά-σιγάάρχισε να παρακμάζει. Κατά τη βυζαντινή περίοδο η Α. έγινε και πάλι σπουδαίο εμπορικό κέντρο και γι’ αυτό τη λεηλάτησαν πολλές φορές οι Άραβες. Γύρω στο 1400 την κατέλαβαν οι Ιωαννίτες ιππότες, οι οποίοι τη μετονόμασαν σε Σαν Πιέτρο. Το 1552 οι Τούρκοι έδιωξαν τους Ιωαννίτες και ερήμωσαν την πόλη. Αργότερα κατοικήθηκε πάλι από Έλληνες και Τούρκους. Η Α. προστατευόταν με επιβλητικά τείχη που σώζονται και είχε την ακρόπολή της σε ένα νησί, στην είσοδο του λιμανιού της. Είχε επίσης μεγάλο ναό του Άρη, με κολοσσιαίο άγαλμα του είδους των ακρολίθων, καθώς επίσης ναό της Aφροδίτης και του Ερμή.
Το μαυσωλείο της Αλικαρνασσού, ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου, ήταν επιβλητικό ταφικό μνημείο που έχτισε η βασίλισσα Αρτεμισία τον 4o αι. π.Χ., για να εναποθέσει εκεί το λείψανο του συζύγου και αδελφού της Μαυσώλου (παλιά λιθογραφία).
IIΤο κάστρο του Σαν Πιέτρο, κοντά στην Αλικαρνασσό, στον κόλπο του Μπουντρούμ, το οποίο χτίστηκε γύρω στο 1400, με υλικά από την κατεδάφιση του μαυσωλείου (φωτ. Baschieri Salvadori).
Πόλη της Κρήτης, στον νομό Ηρακλείου. Βλ. λ. Νέα Αλικαρνασσός.
Dictionary of Greek. 2013.